مقایسه اثربخشی توان‌بخشی شناختی- رایانه‌ای و تمرین‌های عملی عصب‌روان‌شناختی بر بهبود حافظه کاری و توجه پیوسته دانش‌آموزان نارساخوان

رنجبر, محمدجواد; بشرپور, سجاد; صبحی قراملکی, ناصر; نریمانی, محمد

doi:10.22054/jpe.2019.44751.2029

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترای روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³ دانشیار گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

⁴ استاد ممتاز گروه روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

https://doi.org/10.22054/jpe.2019.44751.2029

چکیده

هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی توان‌بخشی شناختی مبتنی بر رایانه و تمرین‌های عملی عصب‌روان‌شناختی بر بهبود حافظه کاری و توجه پیوسته دانش‌آموزان نارساخوان بود. روش پژوهش حاضر آزمایشی و از نوع طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون چندگروهی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش‌آموزان ابتدایی مبتلا به اختلال یادگیری خاص از نوع نارساخوانی شهرهای آمل و محمودآباد در سال تحصیلی 98-1397 بودند که به مراکز اختلال یادگیری ارجاع داده شده بودند. تعداد 45 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس و با آزمون های تشخیصی هوش ریون و آزمون خواندن و نارساخوانی نما انتخاب شدند و به صورت گمارش تصادفی در دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه قرار گرفتند. گروههای آزمایشی به مدت 14 جلسه تحت مداخله قرار گرفتند. برای جمع‌آوری اطلاعات در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون از نسخه رایانه‌ای آزمون حافظۀ کاری ان- بک و آزمون عملکرد پیوسته استفاده شد. داده‌ها از طریق آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری تحلیل شد. نتایج نشان داد که توان‌بخشی شناختی رایانه‌ای بر روی میزان پاسخ‌های صحیح در توجه پیوسته و میزان پاسخ‌های صحیح و زمان واکنش در حافظه کاری اثربخشی بیشتری (05/0P < ) نسبت به روش تمرین‌های عملی دارد. این نتایج بیان می‌کنند که توان‌بخشی شناختی به کمک رایانه با جذابیت‌های بصری و صوتی و ایجاد فرصت های متناسب با سطح پیشرفت کودک، می‌تواند شرایط مناسب‌تری را برای بهبود نقایص کارکردهای عالی ذهن افراد مبتلا به اختلال یادگیری خواندن فراهم کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparing the Effectiveness of computerized cognitive rehabilitation and neuropsychological exercises on Improving working memory and continuous attention in students with dyslexia

نویسندگان [English]

Mohamad Javad Ranjbar ¹
sajjad basharpoor ²
naser sobhi gharamaleki ³
Mohammad Narimani ⁴

¹ PhD candidate in Psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

² Associate Professor of Psychology, University of Mohaghegh Ardabili , Ardabil, Iran

³ Associate Professor of Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

⁴ Distinguished Professor of Psychology, University of Mohaghegh Ardabili , Ardabil, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study was to compare the effectiveness of computer-based cognitive rehabilitation and practical neuropsychological interventions on working memory and sustained attention in students with dyslexia. The method of this study was experimental and its design was multi-group pretest and posttest with control group. Statistical population of this study included elementary students with dyslexia in Amol and Mahmoudabad cities during the academic year of 1397-98, who were referred to learning disability centers. 45 students were selected by convenience sampling method and assisted by diagnostic tests of Raven and reading and dyslexic test (NAMA). They were randomly assigned to experimental and control groups. The experimental groups were received 14 interventions sessions. The computer version of the n-back test and computer version of the continuous performance task were used for gathering data in two pre and posttest stages. Data were analyzed by multivariate analysis of covariance. The results showed that computer-based rehabilitation was more effective (P<0.05) on the amount of correct responses in sustained attention, and correct response and reaction time in working memory in comparing to practical neuropsychological exercises. These results reveal that computerized cognitive rehabilitation with providing the visual and audio attractions and the creation of opportunities appropriate to the level of child's development can provide a more appropriate field for improving the defects of the high-quality functions of the minds of people with dyslexia.

کلیدواژه‌ها [English]

Cognitive Rehabilitation
Neuropsychological Exercises
Working Memory
Sustained Attention
Dyslexia

مراجع

افشاری، ع؛ رضایی، ر. (1398). اثربخشی نرم‌افزار ساند اسمارت بر کارکردهای اجرایی (توجه متمرکز، توانایی سازماندهی و برنامه‌ریزی و حافظه‌کاری شنیداری و دیداری) دانش‌آموزان مبتلا به نارساخوانی. ناتوانی‌های یادگیری، 8(3)، 26-48.

انجمن روان‌پزشکی امریکا. (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5)، ترجمه رضاعی، ف. (1393)، تهران، انتشارات ارجمند.

اهری، ر؛ شوشتری، م؛ گلشنی منزه، ف؛ کمرزین، ح. (1390). اثربخشی آموزش دقت بر توانایی خواندن دانش‏آموزان نارساخوان دختر پایۀ سوم ابتدایی شهر اصفهان، روان‌شناسی افراد استثنایی، 1(3)، 139-152.

بشرپور، س؛ عطادخت، ا؛ سلیمانی، ا؛ و عیسی‌زدگان، ع. (1392). مقایسه میزان کنترل توجه و حواس‌پرتی در دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری، فصلنامه افراد استثنایی، 3 (12)، 183- 203.

بیرامی، م؛ موحدی، ی؛ عبدیان، ه؛ اسماعیلی، س. (1397). تاثیر توانبخشی نوروسایکولوژیکی از طریق نرم افزار بر عملکرد توجه مستمر در دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خواندن. فصلنامه عصب‌روان‌شناسی، 4(12)، 141-152.

حسین‌خانزاده، ع؛ لطیف زنجانی، م؛ طاهر، م. (1397). مقایسه اثربخشی توان بخشی حافظه کاری به کمک رایانه و روش چند حسی بر بهبود کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان مبتلا به نارسا خوانی. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 8 (29)، 60-35.

حیدری، ط؛ امیری، ش ؛ مولوی، ح. (1391). اثربخشی روش تصحیح نارساخوانی دیویس بر عملکرد خواندن کودکان نارساخوان. روان شناسی کاربردی، 6(2)، 58-41.

خیر، ز؛ نجاتی، و؛ فتح‌آبادی، ج. (1393). اثربخشی استرس بر حافظه فعال محرک های هیجانی در دانشجویان با عملکرد تحصیلی قوی و ضعیف. تحقیقات علوم رفتاری، 12(3)، 405-391.

رحیمی پور، ط؛ غضنفری، ف؛ قدم‌پور، ع. (1396). اثربخشی آموزش راهبردهای حافظه فعال بر بهبود عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارسا‌خوان. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 18(4)، 52-61.

رحیمی‌پور، ط؛ غضنفری، ف؛ قدم‌پور، ع. (1397). اثربخشی آموزش راهبردهای حافظه فعال بر انگیزش پیشرفت و عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان مقطع ابتدایی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 74، 124-136.

زیدآبادی‌نژاد، ف؛ ملک‌پور، م؛ فرامرزی، س؛ چوپان‌زیده، ر؛ تقی پورجوان، ع. (1392). اثربخشی آموزش مهارت‌های روانی - حرکتی بر کارکردهای اجرایی کودکان پیش دبستانی دارای اختلالات یادگیری غیرکلامی. تازه‌های علوم شناختی، 15 (3)، 39-32.

شکوهی‌یکتا، م؛ لطفی، ص؛ رستمی، ر؛ ارجمندنیا، ع؛ معتمد یگانه، ن. (1393). اثربخشی تمرین رایانه‌ای شناختی بر عملکرد حافطه فعال کودکان نارساخوان. نشریه شنوایی‌شناسی، 23(3)، 56- 46

شیخ الاسلامی، ع؛ بخشایش، ع؛ برزگر بفرویی، ک و مرادی عجمی، و. (1396). تأثیر آموزش حافظه ی فعال بر عملکرد خواندن و ظرفیت حافظه در دانش‌آموزان دارای ناتوانی خواندن. روانشناسی بالینی، 9 (2)، 58-47.

عابدی، الف؛ آقابابایی، س. (1389) اثربخشی آموزش حافظه فعال بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله روان‌شناسی بالینی، 2، 4 (8)، 81-73.

عابدی، الف؛ ملک پور، م. (1389). اثربخشی مداخلات زودهنگام آموزشی-روان‌شناختی بر بهبود کارکردهای اجرایی و توجه کودکان با ناتوانی‌های یادگیری عصب-روان‌شناختی. رویکردهای نوین آموزشی، 1(11)، 86-65.

کریمی علی‌آبادی؛ ت؛ کافی، م و فرهی، ح. (1389). بررسی کارکردهای اجرایی بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی. تازه‌های علوم شناختی، 12 (2)، 39-29.

نریمانی، م؛ سلیمانی، ا. (1392). اثربخشی توان بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. مجله ناتوانی های یادگیری، 2 (3)، 115-91.

نظری، م؛ جنگی، ش؛ شیرآبادی، ع. (1392). مقایسه ی توجه متمرکز در کودکان دچار ناتوانی های یادگیری و عادی. فصلنامه روان‌شناسی بالینی، 5(4)، 28-17.

یارمحمدیان، الف؛ قمرانی، الف؛ سیفی، ز؛ ارفع، م. (1394). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی بر حافظه، عملکرد خواندن و سرعت پردازش اطلاعات دانش‌آموزان نارساخوان. ناتوانی‌های یادگیری، 4(4)، 101-117.

Abduh, B., & Tahar, M. M. (2018). The Effectiveness of Brain Gym and Brain Training Intervention on Working Memory Performance of Student with Learning Disability. Journal of ICSAR, 2(2), 105-111.

Adams, E. J., Nguyen, A. T., & Cowan, N. (2018). Theories of working memory: Differences in definition, degree of modularity, role of attention, and purpose. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 49(3), 340-355.

Akbari, E., Soltani-Kouhbanani, S., & Khosrorad, R. (2019). The Effectiveness Of Working Memory Computer Assisted Program On Executive Functions And Reading Progress Of Students With Reading Disability Disorder. Electronic Journal of General Medicine, 16(2), 123-130.

Bush, G., Spencer, T. J., Holmes, J., Shin, L. M., Valera, E. M., Seidman, L. J., & Biederman, J. (2008). Functional magnetic resonance imaging of methylphenidate and placebo in attention-deficit/hyperactivity disorder during the multi-source interference task. Archives of General Psychiatry, 65(1), 102-114.‏

Caplan, B., Kreutzer, J. S., & DeLuca, J. (2018). Encyclopedia of Clinical Neuropsychology; With 230 Figures and 197 Tables. Second Ed. Springer International Publishing, 3371-3375.

Ciesielski, K. T., Lesnik, P. G., Savoy, R. L., Grant, E. P., & Ahlfors, S. P. (2006). Developmental neural networks in children performing a Categorical N-Back Task. Neuroimage, 33(3), 980-990.

Greenwood, P. M., & Parasuraman, R. )2010(. Neuronal and cognitive plasticity: a neurocognitive framework for ameliorating cognitive aging. Frontiers in aging neuroscience, 2, 150.

Gupta, P., & Sharma, V. (2017). Working Memory and Learning Disabilities: A Review. International Journal of Indian Psychology, 4(4), 111-121.

Kearns, D. M., Hancock, R., Hoeft, F., Pugh, K. R., & Frost, S. J. (2019). The Neurobiology of Dyslexia. Teaching Exceptional Children, 51(3), 175-188.

Kossowski, B., Chyl, K., Kacprzak, A., Bogorodzki, P., & Jednoróg, K. (2019). Dyslexia and age-related effects in the neurometabolites concentration in the visual and temporo-parietal cortex. Scientific reports, 9(1), 5096.

Maehler, C., & Schuchardt, K. (2016). Working Memory In Children With Specific Learning Disorders And/Or Attention Deficits. Learning and Individual Differences, 49, 341-347.

Maehler, C., Joerns, C., & Schuchardt, K. (2019). Training Working Memory Of Children With And Without Dyslexia. Children, 6(3), 47.

Melby-Lervåg, M., Redick, T. S., & Hulme, C. (2016). Working Memory Training Does Not Improve Performance On Measures Of Intelligence Or Other Measures Of “Far Transfer” Evidence From A Meta-Analytic Review. Perspectives on Psychological Science, 11(4), 512-534.

Meltzer, L. (Ed.). (2018). Executive function in education: From theory to practice. Guilford Publications.

Morrison, A. B., & Chein, J. M. (2011). Does working memory training work? The promise and challenges of enhancing cognition by training working memory. Psychonomic bulletin & review, 18(1), 46-60.

Roid, G. H., & Barram, R. A. (2004). Essentials of Stanford-Binet Intelligence Scales (SB5) Assessment (Vol. 39). John Wiley & Sons.

Roid, G. H., Tipish, A., Pamplin, Z. & Master, F. J. (2011). A Review Of Stanford-Binet Intelligence Scales, For Use With Learning Disabilities Children. Journal of Social Psychology, 36(29), 302-306.

Smith-Spark, J. H., Henry, L. A., Messer, D. J., Edvardsdottir, E., & Zięcik, A. P. (2016). Executive Functions In Adults With Developmental Dyslexia. Research in developmental disabilities, 53, 323-341.

Swanson, H. L., & Jerman, O. (2006). Math Disabilities: A Selective Meta-Analysis Of The Literature. Review of Educational Research, 76(2), 249-274.

Taroyan, N.A., Nicolson, R.I., and Fawcett, A.J. (2007). Behavioral and Neurophysiological
Correlates of Dyslexia in the Continuous Performance Task. Clinical Neurophysiology, 118(4), 845-855.

مقایسه اثربخشی توان‌بخشی شناختی- رایانه‌ای و تمرین‌های عملی عصب‌روان‌شناختی بر بهبود حافظه کاری و توجه پیوسته دانش‌آموزان نارساخوان

مراجع

مراجع

دوره 9، شماره 34تیر 1398صفحه 111-135

دوره 9، شماره 34
تیر 1398
صفحه 111-135