طراحی مدل ساختاری شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی بر اساس عملکرد خانواده و سلامت روانی: نقش میانجی رضایت زناشویی در مادران

المدنی, حسین; عسگری, پرویز; باوی, ساسان

doi:10.22054/jpe.2023.68048.2459

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روان‌شناسی کودکان استثنایی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

² استاد گروه روان‌شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

³ استادیار گروه روان‌شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

https://doi.org/10.22054/jpe.2023.68048.2459

چکیده

اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی[1] در اصل به معنای اختلالات رفتاری است که از زمان کودکی آغاز می‌شود و اگر از راه‌های درمانی مناسب استفاده نشود، ممکن است تا نوجوانی و حتی میان‌سالی ادامه پیدا کند. هدف از انجام پژوهش حاضر، طراحی مدل ساختاری شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی بر اساس عملکرد خانواده و سلامت روانی با میانجی‌گری رضایت زناشویی در مادران شهر تهران بوده است. در این پژوهش توصیفی-همبستگی، جامعه آماری را کودکان پسرِ بیش‌فعال به همراه مادران آن‌ها در شهر تهران در سال 1400 تشکیل دادند که به روش نمونه‌گیری هدفمند، تعداد 212 نفر از آنان به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش عبارت‌اند از پرسشنامه‌های عملکرد خانواده مدل مک‎مستر اپشتاین و همکاران (1978)، سلامت روانی دراگاتیس و زیکلزوراک (1973)، شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی کانرز، ارهاد، و اسپارو (1999)، و رضایت زناشویی انریچ از السون، فورنیر، و دراکمن (1987). ارزیابی مدل پیشنهادی با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که تمامی مسیرهای مستقیم به‌جز مسیر عملکرد خانواده با شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی معنادار بودند (05/0P>). همچنین، مسیرهای غیرمستقیم عملکرد خانواده با شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی با نقش میانجی رضایت زناشویی (01/0P>)، و نیز رابطه سلامت روانی با شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی با نقش واسطه‌ای رضایت زناشویی (01/0P>) معنادار بودند. بر اساس نتایج این پژوهش، الگوی پیشنهادی از برازش مطلوبی برخوردار بوده و گام مهمی در جهت شناخت عوامل مؤثر بر شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی کودکان برداشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Structural model design of the Severity of child’s Attention Deficit Hyperactivity Disorder based on Family Functioning and Mental Health: The Mediating Role of Marital Satisfaction in Mothers

نویسندگان [English]

SEYED HOSSEIN Almadani ¹
parviz askary ²
Sasan Bavi ³

¹ Ph.D. Student in Exceptional Child Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.

² Professor, Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.

³ Assistant Professor, Department of Psychology, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.

چکیده [English]

Attention Deficit Hyperactivity Disorder is originally a behavioral disorder that begins in childhood and could continue into adolescence and even middle age if appropriate therapies are not used. The aim of the present research was to design a structural model of the severity of a child’s attention deficit hyperactivity disorder based on family functioning and mother-child interaction with the mediating role of marital satisfaction in mothers dwelling in Tehran. In this survey, the statistical population consists of hyperactive male children along with their mothers in Tehran in 2021, among them 212 people were selected through purposive sampling method. The research tools are McMaster Epstein et al. (1978) family functioning questionnaires, Dragatis and Ziklzorak's mental health (1973), Connor, Arhad, and Sparrow's severity of attention deficit/ hyperactivity disorder (1999), and Enrich's marital satisfaction from Olson, Fornier, and Derakman (1987). The proposed model was evaluated using structural equation modeling. The results indicated that all direct paths were significant (P> 0.05), except family functioning path to severity of child’s attention deficit hyperactivity disorder. In addition, indirect paths of family functioning with the severity of child’s attention deficit hyperactivity disorder with the mediating role of marital satisfaction (P< 0/01), and also, mental health with the severity of child’s attention deficit hyperactivity disorder with the mediating role of marital satisfaction (P< 0/01), were significant. According to the results, the proposed model benefited from having a good model fit and has taken an important step towards understanding the factors affecting the severity of attention deficit/ hyperactivity disorder in children.

کلیدواژه‌ها [English]

Keywords: Severity of child&rsquo
s ADHD
family functioning
mental health
marital satisfaction

مراجع

منابع

آزادبخت، راجیل و وکیلی، پریوش. (1392). رابطة طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و رضایت زناشویی زنان، روان‌شناسی تربیتی، 4(3)، 18-11.

اردلان، مارلین و اردلان، فراست. (1395). بررسی رابطه میان عملکرد خانواده و سلامت روانی در بین کارکنان دانشگاه علوم پزشکی کردستان. دانشکده پرستاری، مامایی، و پیراپزشکی کردستان، 2(2)، 21-12.

استوار، صغری. (1397). اثربخشی آموزش مدیریت رفتار کودکان به مادران بر سلامت روان مادران و نشانگان اختلال کمبود توجه-بیش‌فعالی در کودکان. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 9(34)، 34-17.

حدید، مائده، عربگل، فریبا و حیاتی، مرتضی. (1383). شیوع اختلال بیش‌فعالی-کم‌توجهی در گروهی از دانشجویان، تازه‌های علوم شناختی، 6(2-1)، 78-73.

سراج، فاطمه، نورانی، شهلا، و شاکری، محمدتقی. (1393). همبستگی بین سختی گذر به والد شدن و رضایت زناشویی و مقایسة آن در زنان با اولین و دومین فرزند، روان پرستاری، 2(3)، 11-1.

شکوهی، یکتا، پرند، درگاهی (1395). مداخله‌های پیشگیرانه خانواده محور: تأثیر بر روابط والد- کودک و روش‌های تربیتی والدین و سلامت روان کودک 55-63

غلامزاده بافقی، طیبه و جمالی بافقی، طیبه. (1397). بررسی رابطه بین عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و رضایت زناشویی در بین زنان و مردان متأهل. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 12(1)، 1165-1151.

مرتضی، حبیبه، قربانی، راهب، علی‌بیگی، مهناز، میرآخورلو، شیرین و ارجنه، مژگان. (1397). بررسی رابطه رضایت زناشویی و رضایت شغلی در کارکنان مرکز بهداشت شهرستان گرمسار. دانشگاه علوم پزشکی سمنان (کومش)، 20(2)، 309-300.

نجاریان، بهمن و داوودی، ایران. (1380). ساخت و اعتباریابی SCL-25 (فرم کوتاه‌مدت SCL- 90-R). روان‌شناسی، 5(2)، 149-136.

نریمانی، محمد، بگیان کوله‌مرز، محمدجواد، احدی، بتول و ابوالقاسمی، عباس. (1393). اثربخشی آموزش رفتار درمانی دیالکتیکی گروهی برکاهش نشانه‌های اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی و بهبود کیفیت زندگی دانش‌آموزان. روان‌شناسی بالینی، 6(1)، 51-39.

همتی علمدارلو، قربان. (1393). مقایسه سبک فرزندپروری مادران کودکان پیش دبستانی با و بدون کم‌توانی ذهنی. تحقیقات علوم رفتاری، 12(1)، 132-122.

References.‏

Anastopoulos, A. D., Sommer, J. L., & Schatz, N. K. (2009). ADHD and family functioning. Current Attention Disorders Reports, 1(4), 167-170. https://doi.org/10.1007/s12618-009-0023-2

Azazy, S., Nour-Eldein, H., Salama, H., & Ismail, M. (2018). Quality of life and family function of parents of children with attention deficit hyperactivity disorder. East Mediterr Health Journal, 24(6), 579-587. https://doi.org/10.26719/2018.24.6.579

Barkley, R. A. (2014). Attention-deficit hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment: Guilford Publications.

Ben-Naim, S., Gill, N., Laslo-Roth, R., & Einav, M. (2019). Parental Stress and Parental Self-Efficacy as Mediators of the Association Between Children’s ADHD and Marital Satisfaction. Journal of Attention Disorders, 23(5), 506-516. https://doi.org/10.1177/1087054718784659

Biederman, J., Faraone, S. V., Taylor, A., Sienna, M., Williamson, S., & Fine, C. (1998). Diagnostic continuity between child and adolescent ADHD: Findings from a longitudinal clinical sample. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 37(3), 305-313. https://doi.org/10.1097/00004583-199803000-00016

Biederman, J., Faraone, S., Milberger, S., Curtis, S., Chen, L., Marrs, A., Ouellette, C., Moore, P., & Spencer, T. (1996). Predictors of persistence and remission of ADHD into adolescence: Results from a four-year prospective follow-up study. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 35(3), 343-351. https://doi.org/ 10.1097/00004583-199603000-00016

Chan, E., Fogler, J. M., & Hammerness, P. G. (2016). Treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder in adolescents: a systematic review. Jama, 315(18), 1997-2008.‏ https://doi.org/10.1001/jama.2016.5453

Counts, C. A., Nigg, J. T., Stawicki, J. A., Rappley, M. D., & Von Eye, A. (2005). Family adversity in DSM-IV ADHD combined and inattentive subtypes and associated disruptive behavior problems. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 44(7), 690-698. https://doi.org/10.1097/01.chi.0000162582.87710.66

Cussen, A., Sciberras, E., Ukoumunne, O. C., & Efron, D. (2012). Relationship between symptoms of attention-deficit/hyperactivity disorder and family functioning: A community-based study. European Journal of Pediatrics, 171(2), 271-280. https://doi.org/10.1007/s00431-011-1524-4

Derogatis, L. R., Lipman, R. S., & Covi, L. (1973) SCL-90: An outpatient psychiatric rating scale-preliminary report. Psychopharmacology Bulletin, 9(1). 13-27.

Eakin, L., Minde, K., Hechtman, L., Ochs, E., Krane, E., Bouffard, R., Greenfield, B., Looper, K. (2004). The marital and family functioning of adults with ADHD and their spouses. Journal of Attention Disorders, 8(1), 1-10. https://doi.org/10.1177/108705470400800101

Epstein, N. B., Bishop, D. S., & Levin, S. (1978). The McMaster model of family functioning. Journal of Marital and Family therapy, 4(4), 19-31.

Fabiano, G. A., Schatz, N. K., Aloe, A. M., Pelham Jr, W. E., Smyth, A. C., Zhao, X., Merrill, B. M., Macphee, F., Ramos, M., Hong, N., Altszuler, A., Ward, L., Rodgers, D. B., Liu, Z., Ersen, R. K. & Coxe, S. (2021). Comprehensive Meta-Analysis of Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder Psychosocial Treatments Investigated Within Between Group Studies. Review of Educational Research, 91(5), 718-760.‏ https://doi.org/10.3102/00346543211025092

Fleck K, Jacob C, Philipsen A, Matthies S, Graf E, Hennighausen K, Haack-Dees B, Weyers P, Warnke A, Rösler M, Retz W., Gontard, A., Hänig, S., Freitag, C., Sobanski, E., Schumacher-Stien, M., Poustka, L., Bliznak, L., Becker, K., Holtmann, M., Colla, M., Gentschow, L., Kappel, V., Jaite, C., & Jans, T. (2015). Child impact on family functioning: a multivariate analysis in multiplex families with children and mothers both affected by attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders, 7(3), 211-223. https://doi.org/10.1007/s12402-014-0164-8

Foley, M. (2011). A comparison of family adversity and family dysfunction in families of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and families of children without ADHD. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 16(1), 39-49. https://doi.org/10.1111/j.1744-6155.2010.00269.x

Jensen, C. M., & Steinhausen, H. C. (2015). Comorbid mental disorders in children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder in a large nationwide study. ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders, 7(1), 27-38.‏ https://doi.org/10.1007/s12402-014-0142-1

Kaplan, B. J., Crawford, S. G., Fisher, G. C., & Dewey, D. M. (1998). Family dysfunction is more strongly associated with ADHD than with general school problems. Journal of Attention Disorders, 2(4), 209-216. https://doi.org/10.1177/108705479800200401

Keen, D., Couzens, D., Muspratt, S., & Rodger, S. (2010).The effects of a parent-focused intervention for children with a recent diagnosis of autism spectrum disorder on parenting stress and competence. Research in Autism Spectrum Disorders, 4(2), 229-241. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2009.09.009

Kelada, L., Hasking, P., & Melvin, G. (2018). Adolescent NSSI and recovery: the role of family functioning and emotion regulation. Youth & society, 50(8), 1056-1077. https://doi.org/10.1177/0044118X16653153

Kuhn, J., Ford, K., & Dawalt, L. S. (2018). Brief report: Mapping systems of support and psychological well-being of mothers of adolescents with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(3), 940-946.‏ https://doi.org/10.1007/s10803-017-3381-0

Loehlin, J. C., & Beaujean, A. A. (2016). Latent variable models: An introduction to factor, path, and structural equation analysis. Taylor & Francis.

McMaster Epstein et al. (1978) family functioning questionnaires, Dragatis and Ziklzorak's mental health (1973), Connor, Arhad, and Sparrow's severity of attention deficit/ hyperactivity disorder (1999), and Enrich's marital satisfaction from Olson, Fornier, and Derakman (1987).

Martin, C. A., Papadopoulos, N., Chellew, T., Rinehart, N. J., & Sciberras, E. (2019). Associations between parenting stress, parent mental health and child sleep problems for children with ADHD and ASD: Systematic review. Res Dev Disabil, 93. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2019.103463

McDaniel, B. T., Drouin, M., & Cravens, J. D. (2017). Do you have anything to hide? Infidelity-related behaviors on social media sites and marital satisfaction. Computers in human behavior, 66, 88-95. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.09.031

Mohr-Jensen, C., Steen-Jensen, T., Bang-Schnack, M., & Thingvad, H. (2019). What do primary and secondary school teachers know about ADHD in children? Findings from a systematic review and a representative, nationwide sample of Danish teachers. Journal of attention disorders, 23(3), 206-219. https://doi.org/10.1177/1087054715599206

Neece, C. L., Green, Sh. A., & Baker, B. L. (2012). Parenting stress and child behavior problems: A transactional relationship across time. Journal of Intellect DEV Disabil. 117(1), 48-66. https://doi.org/10.1352/1944-7558-117.1.48

O'Connor, P., Izadikhah, Z., Abedini, S., & Jackson, C. J. (2018). Can Deficits in Emotional Intelligence Explain the Negative Relationship Between Abandonment Schema and Marital Quality?. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 67(4), 510–522. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/fare.12320

Okumura, Y., Yamasaki, S., Ando, S., Usami, M., Endo, K., Hiraiwa-Hasegawa, M., Kasai, K., & Nishida, A. (2019). Psychosocial Burden of Undiagnosed Persistent ADHD Symptoms in 12-Year-Old Children: A Population-Based Birth Cohort Study. Journal of Attention Disorders. 25(5), 636-645. https://doi.org/10.1177/1087054719837746

Peasgood, T., Bhardwaj, A., Brazier, J. E., Biggs, K., Coghill, D., Daley, D., Cooper, C. L., De Silva, C., Harpin, V., Hogkins, P., Hodgkins, P., Nadkarni, A., Setyawan, J., & Sonuga-Barke, E. J. (2020). What is the health and well-being burden for parents living with a child with ADHD in the United Kingdom? Journal of Attention Disorders. 25(14), 1962-1976. https://doi.org/10.1177/1087054720925899

Pressman, L. J., Loo, S. K., Carpenter, E. M., Asarnow, J. R., Lynn, D., McCRACKEN, J. T., MCGough, J. J., Lubke, G. H., Yang, M. H. & Smalley, S. L. (2006). Relationship of family environment and parental psychiatric diagnosis to impairment in ADHD. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 45(3), 346-354. https://doi.org/10.1097/01.chi.0000192248.61271.c8

Qian, Y., & Sayer, L. C. (2016). Division of labor, gender ideology, and marital satisfaction in East Asia. Journal of Marriage and Family, 78(2), 383-400.‏ https://doi.org/10.1111/jomf.12274

Ramos-Quiroga, J. A., Montoya, A., Kutzelnigg, A., Deberdt, W., & Sobanski, E. (2013). Attention deficit hyperactivity disorder in the European adult population: Prevalence, disease awareness, and treatment guidelines. Current Medical Research and Opinion, 29(9), 1093-1104. https://doi.org/10.1185/03007995.2013.812961

Shamim،Agha, S. S., Zammit, S., Thapar, A., & Langley, K. (2020). Parent psychopathology and neurocognitive functioning in children with ADHD. Journal of attention disorders, 24(13), 1836-1846

Starck, M., Grünwald, J., & Schlarb, A. A. (2016). Occurrence of ADHD in parents of ADHD children in a clinical sample. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 12, 581–588. https://doi.org/10.2147/NDT.S100238

Waters, A. M., Ford, L. A., Wharton, T. A., & Cobham, V. E. (2009). Cognitive-behavioural therapy for young children with anxiety disorders: Comparison of a child+ parent condition versus a parent only condition. Behaviour research and therapy, 47(8), 654-662.‏ https://doi.org/10.1016/j.brat.2009.04.008

Webb, R., & Ayers, S. (2019). Postnatal mental health and mothers’ processing of infant emotion: An eye-tracking study. Anxiety, Stress, & Coping, 32(5), 484-497.‏ https://doi.org/ https://doi.org/10.1080/ 10615806.2019.1620215

Wofford, J. R., & Ohrt, J. H. (2018). An Integrated Approach to Counseling Children Diagnosed With ADHD, ODD, and Chronic Stressors. The Family Journal, 26(1), 105-109. https://doi.org/10.1177/ 1066480718756594

روانشناسی افراد استثنایی

طراحی مدل ساختاری شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی بر اساس عملکرد خانواده و سلامت روانی: نقش میانجی رضایت زناشویی در مادران

مراجع

مراجع

دوره 12، شماره 48
دی 1401
صفحه 1-26

طراحی مدل ساختاری شدت اختلال نارسایی توجه/ بیش‌فعالی بر اساس عملکرد خانواده و سلامت روانی: نقش میانجی رضایت زناشویی در مادران

مراجع

مراجع

دوره 12، شماره 48دی 1401صفحه 1-26

دوره 12، شماره 48
دی 1401
صفحه 1-26