نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی فرهودیان ¹
• مسیب یارمحمدی واصل ²
• ماندانا صادقی ³
• محمد اسمعیل ساوری ⁴
• لیلا سلیمانی نیا ⁵
• حمیدرضا مقامی ⁶

¹ هیئت علمی مرکز تحقیقات سوء مصرف و وابستگی به مواد؛ دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

² دانشیار دانشگاه بوعلی سینا، گروه روانشناسی، همدان

³ پزشک عمومی؛ مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

⁴ روانپزشک؛ مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

⁵ کارشناس ارشد روانشناسی بالینی؛ دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

⁶ دکترای تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

این پژوهش
با هدف شناسایی مشکلات گروه‌های
دارای نیازهای ویژه در ابعاد روانی، اجتماعی، معنوی و جسمی در ایران انجام
شد. این پژوهش کیفی با روش نظریه زمینه­ای اجرا شد. در این پژوهش نخست پس از بررسی و مطالعة متون و مرور منابع موجود در
سراسر دنیا 10 گروه به عنوان افراد
دارای نیازهای ویژه منظور شده و 100 نفر از این افراد یا نزدیکان‌شان، براساس نمونه‌گیری
هدفمند تا زمان اشباع نظری داده‌ها مورد پژوهش قرار گرفتند. این گروه ها شامل کودکان؛ سالمندان؛ افراد با ناتوانی‌های حسی-
حرکتی؛ بیماران شدید روان‌پزشکی و کم‌توانی‌ذهنی؛ افراد دارای نیازهای ویژه پزشکی؛
مصرف کنندگان مواد؛ زندانیان؛ افرادی که تحت شرایط اجتماعی به حاشیه رانده شده‌اند
(اقلیت­ها)؛ افرادی که در طبقات پایین اقتصادی- اجتماعی قرار دارند و  زنان باردار می­باشند. به منظور جمع­آوری داده­ها از روش مصاحبة نیمه­ساختار
یافته استفاده شد و سپس با روش کدگذاری استراس و کوربین یا مقایسه مداوم تحلیل شد.
مهمترین حوزه­های استخراج شده از مشکلات و نیازهای ویژه گروه­های مورد بررسی عبارت
بودند از خانواده، آموزش (فضا و امکانات)، تفریحات و سرگرمی، جابجایی و حمل و نقل،
بناها و فضاها (منازل و اماکن عمومی)، مشارکت اجتماعی و اشتغال، خدمات درمانی و
توانبخشی، و نگرش سایر افراد به مشکلات آن‌ها. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که عبارت "نیازهای ویژه" در ارتباط با
ناتوانی معنا می‌یابد، که محصول ویژگی‌های فرد و موانعی است که توسط اجتماع ایجاد
شده ‌است. در راه برطرف کردن آن نیازها موانع متعددی به چشم می­خورد که به طور
عمده توسط بشر ایجاد شده­اند. برخی از این موانع عبارتند از خدمات و سیستم‌های
ناکارآمد، سیاست‌گذاری‌های تبعیض‌آمیز، نگرش‌های اجتماعی، برچسب‌ها و غیره.

کلیدواژه‌ها

• نیازهای‌ویژه
• گروه‌های ویژه
• ناتوانی
• بازتوانی اجتماع‌محور

عنوان مقاله [English]

Conceptualization of special needs, identification of groups with special needs and research priorities in this group

نویسندگان [English]

• ali farhodian ¹
• mosaiieb iarmohammadi vasel ²
• mandana sadeghi ³
• mohammad esmaeel saveri ⁴
• leila soleimani nia ⁵
• hamidreza maghami ⁶

چکیده [English]

Object: This study conducted to identify the target groups of research center for psychology and special needs in psychological, social, spiritual and physical aspects.
Material and method: The study is a qualitative research with grounded theory method. After reviewing the relevant literature, 10 groups were purposed as individuals with special needs and 100 people were selected through a purposeful sampling. These groups included: children, aged people, people with a sensory motor disability, psychiatric patients and mental retards, people with special medical needs. Substance abusers, prisoners, marginated people or minorities, people with low socioeconomic status, pregnant women. Data was collected in semi-structured interviews and then was analyzed with Strauss & Corbin coding manner or continued comparison.
Findings: Most important domains of special needs in our groups were: family, education, amusement, movement and transportation, building and places (houses and public places), social participation and occupation, treatment and rehabilitation services, and people's attitude toward their problems.
Result: "special need" term is related to disability, disability often is due to one's characteristics and obstacles caused from society. There are several barriers in obviating the needs and majority of them are occured by human such as non efficient systems and services, discriminatory policies, prejudice attitudes, etc. in order to enhancing social participation of disabled people and promoting their life styles as equal as other people, the public systems such as places and buildings, houses, transportation, educational and vocational opportunities and socio-cultural life (e.g. sport and amusement equipments) should be available for all people in a equal way and proper to their abilities and needs. 

کلیدواژه‌ها [English]

• special needs
• special groups
• Disability
• community based rehabilitation