نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه

2 کارشناسی ارشد

چکیده

چکیده: هدف این پژوهش، بررسی نقش سرمایه روانشناختی و رفتار شهروندی سازمانی در پیش‌بینی فرسودگی شغلی معلمان مقطع ابتدایی مدارس استثنایی بود. پژوهش از نوع همبستگی و جامعه‌ی‌ پژوهشی شامل کلیه‌ی معلمان مقطع ابتدایی مدارس استثنایی شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 94-93 بود. حجم جامعه‌ی پژوهشی 108 نفر بودند و به علت کوچک بودن جامعه، کل آن‌ها انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌‌های سرمایه روانشناختی لوتانز (2007)، رفتار شهروندی سازمانی پودساکف (1999) و رضایت شغلی بری فیلد و روث (1951) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده‌های پزوهش از طریق شاخص‌های آمار توصیفی، همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام استفاده شد. یافته‌ها نشان داد بین ابعاد سرمایه روانشناختی با ابعاد فرسودگی شغلی رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد. همچنین در ابعاد شهروندی سازمانی به جزء مؤلفه‌ی جوانمردی با مسخ شخصیت و کفایت شخصی رابطه مثبت و معنی‌دار به دست آمد. بین مؤلفه‌ی جوانمردی با ابعاد فرسودگی شغلی رابطه منفی و معنی‌دار وجود دارد. یافته‌ها نشان داد جوانمردی و تاب‌آوری 27/0 خستگی هیجانی را پیش بینی و سرمایه روانشناختی کل، تواضع و جوانمردی، مسخ شخصیت و کفایت شخصی در معلمان را به ترتیب 39/0 و 55/0 پیش بینی می‌کنند. نتایج پژوهش، نقش و اهمیت سرمایه روانشناختی و رفتار شهروندی سازمانی را در پیش‌بینی فرسودگی شغلی معلمان متذکر می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

he role of psychological capital and organizational citizenship behavior in predicting job burnout of exceptional elementary school teachers

چکیده [English]

Abstract: the purpose of present study was to investigate the role of psychological capital and organizational citizenship behavior in predicting job burnout of elementary exceptional school teachers. Research type was Correlation. Population of study includes all Exceptional elementary school teachers in Kermansha 2014-2015 Academic year. All teachers (N=108) selected as sample .instruments was psychological capital (Luthanz, 2007), organizational citizenship behavior (Pvdsakf, 1999) and job satisfaction (Barry Field & Ruth, 1951) questioners. Data were analyzed using descriptive statistics, Pearson correlation and linear regression stepwise method. Correlation analysis explored that there is a significant positive relationship between dimensions of psychological capital with dimensions of burnout. Also significant relationship between organizational citizenship behavior (Except Chivalry) with depersonalization and personal accomplishment obtained. There is a significant negative relationship between chivalries with job burnout. The findings indicated that chivalry and resiliency can predict ٪27 of variant of emotional exhaustion. More over results showed that psychological capital, civility and chivalry can predicts ٪39 & ٪25 of variant of depersonalization and personal accomplishment in teachers’ .findings indicated the importance of psychological capital and organizational citizenship behavior in predicting burnout in teachers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Job burnout
  • Organizational Citizenship Behavior
  • psychological capital
  • Teachers of special schools
آقایی، ا؛ آقایی، م. و آقایی، ر. (1392). «بررسی رابطه­ی میان فرسودگی شغلی، رفتار شهروندی سازمانی، جوسازمانی و فرهنگ‌سازمانی»، مدیریت دولتی، 5(4)، 18-1.
ابراهیمی قوام، ص. (1390). «رابطه­ی بین تاب­آوری و رضایت­مندی شغلی در میان معلمان مدارس عادی و استثنایی شهر تهران»، روان‌شناسی افراد استثنایی، 1، 80-68.
اصفهانی، ع. و نجف­آبادی، ن. م. (1393). «تحلیل تأثیر سرمایه روان‌شناختی بر رفتارهای شهروندی سازمانی و مؤلفه­های آن در قالب الگوسازی معادلات ساختاری»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 2، 124-116.
بلبلی، م؛ بهرامی، م؛ منتظرالفرج، ر. و دهقانی تفتی،  ع. (1393). «بررسی ارتباط بین درجه تحقق سازمان یادگیرنده و رفتار شهروندی سازمانی در کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد»، مجلةدانشگاهعلومپزشکیجیرفت،  2(1)، 20-7.
حدادیان، ع. و محمدزاده، ز. (1393). «بررسی اثر تعارض کار- خانواده بر فرسودگی شغلی با اثر واسط سرمایه روانشناختی در بین کارکنان بانکهای دولتی شهرستان گناباد»، پژوهش­نامهمدیریتتحول، 12، 158-136.
حیرانی، ع؛ عیدی، ح؛ صالح الربیعاوی، ا. م. و خانمرادی، س. (1395). «تحلیل مسیر سرمایه روانشناختی و رضایت شغلی معلمان تربیت­بدنی و غیر تربیت­بدنی شهر اماره عراق»، مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، 3(11)، 97-107.
خلقی فرد، ص؛ صالحی، م. و فانی، ح. (1393). «ارتباط بین انگیزش شغلی و رفتار شهروندی سازمانی کارکنان ستادی و معاونت­های دانشگاه علوم پزشکی یاسوج»، مجله­ی علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، 19(6)، 553-561.
شولتس، د. (1330). روان شناسی کمال، ترجمه­ی گیتی خوشدل،  تهران، ناشر پیکان.
رحمتی، ص. (1395). «ارتباط سرمایه روان‌شناختی و معنویت با اعتیاد به اینترنت در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز»، مجله اخلاق پزشکی، 10(38)، 8-17.
رحیم­نیا، ف. و امانی، م. (1393). «بررسی تأثیر سبک زندگی بر فرسودگی شغلی پرستاران شاغل در بیمارستان­های دولتی استان خراسان شمالی با تأکید بر نقش واسط سرمایه روان‌شناختی»، دوماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 112، 1-9.
زین­آبادی، ح. (1390). «آزمون و مقایسه الگوهای ساختاری علل رفتار شهروندی سازمانی معلمان از منظر روان‌شناسی اجتماعی»، مجلةروان‌شناسی، 53، 179-197.
صابری، ح؛ مروجی، ع. و ناصح، ج. (1390). «بررسی عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی معلمان مدارس شهر کاشان در سال 1386»، طب جنوب، 1، 41-50.
صادقی، ع؛ حسین­زاده، د. و محمد داودی، ا. ح. (1394). «مطالعه رابطه بین رفتار شهروندی سازمانی با فرسودگی شغلی دبیران»، کنفرانس جهانی افق­های نوین در علوم انسانی، آینده پژوهی و توانمندسازی، شیراز.
طاهری، ن؛ رشیدی اوندی، م؛ شاعری کریمی، ز. و سبیعی، م. (1392). «بررسی رابطه­ی فرسودگی شغلی و سلامت عمومی در معلمان دبیرستان­های شهر آبادان در سال 1390»، دو ماهنامه علمی پژوهشی جنتاشاپیر، 4(2)، 160-169.
عابدی، م؛ شفیع­آبادی، ع؛ احمدی، س. ا. و سلیمی­زاده، ک. (1382). «بررسی میزان فرسودگی شغلی مشاوران آموزش و پرورش شهر اصفهان و عوامل مؤثر بر آن»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی، 15، 23-38.
علیپور، ا؛ صفاری نیا، م؛ صرامی فروشانی، غ؛ آقا علیخانی، ع. م. و آخوندی، ن. (1392). «بررسی اثربخشی مداخله سرمایه روان‌شناختی لوتانز بر فرسودگی شغلی کارشناسان شاغل در شرکت ایران‌خودرو دیزل»، فصلنامه علمی تخصصی طب کار، 5(3)، 30-41.
عموزاد خلیلی، م. و آب برین، س. م. (1391). «ارزیابی رابطه رفتار شهروندی سازمانی با فرسودگی شغلی کارکنان (مطالعه موردی: کارخانه بهباک بهشهر)»، کنفرانس ملی حسابداری، مدیریت مالی و سرمایه­گذاری،14.
فیلیان، ع. (1381). «بررسی میزان فرسودگی شغلی و ارتباط آن با روش­های مقابله­ای به کار گرفته‌شده توسط پرستاران بیمارستان­های آموزشی شهر تهران»، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد پرستاری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
کریمی، م؛ صالحی، م. و قلتاش، ع. (1392). «رابطه­ی اخلاق حرفه­ای و هوش اخلاقی با رفتار شهروندی سازمانی دبیران زن دورة متوسطه آموزش و پرورش ناحیه 2 شهر شیراز»، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت،
گلستانه، س. م. (1392). «رابطه­ی بین سرمایه روان‌شناختی با رفتار شهروندی سازمانی»، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی، 8.
موسوی، س. ح؛ طالب­زاده نوبریان، م. و شمس مورکانی، غ. (1390). «بررسی رابطه هوش معنوی و رفتار شهروندی سازمانی معلمان دبیرستان­های شهرستان زنجان»، فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 22، 66-94.
موسی خانی، م؛ الوانی، س. م؛ میرزایی، م. و محمدی، س. (1391). «بررسی ارتباط میان رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد کارکنان»، پژوهشگر (مدیریت)، 9(25)، 75-90.
مهرابی­زاده هنرمند، م؛ آتش­افروز، ع؛ شهنی ییلاق، م. و رضایی، ش. (1392). «مقایسه سلامت عمومی، استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان مدارس استثنایی و عادی»، روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 9، 53-64.
نساج، ف. (1393). «پیش­بینی رضایت شغلی، تعهد سازمانی و اشتیاق شغلی از طریق سرمایه روانشناختی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، دانشکده روان‌شناسی وعلوم­تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان).
نصرت­آباد، ه؛ باباپورخیرالدین، ت؛ بهادری، ج. و خسروشاهی، ج. (1390). «نقش سرمایه­روان‌شناختی در بهزیستی روانی با توجه به اثرات تعدیلی سرمایه اجتماعی»، پژوهش­های روان‌شناسی اجتماعی، 1(4)، 123-144.
هویدا، ر؛ شول، س. و عارف­نژاد، م. (1393). «رابطه­ی سیرت نیکو وکیفیت زندگی کاری با رفتار شهروندی سازمانی»، علوم شناختی ورفتاری، 4(1)، 39-54.
یوسفوند، س. و یوسفوند. ح. (1394). «سرمایه روانشناختی و فرسودگی شغلی»، دومین کنفرانس بین­المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری با رویکرد ارزش آفرینی.
 
Billingsley, B. S. (2005). »Teacher retention and attrition in special and general education: A critical review of the literature«, Journal of Special Education, 27, 137-174.
Covess, V., Rios-Seidel, C., & Sevilla-Dedieu, C. (2006). »Teacher’s mental health and teaching levels«, Journal of Teaching and Teacher Education, 52, 1-16.
Duarte, M. B. (2015). »Organizational and professional commitments: The influence in nurses’ organizational citizenship behaviors«, Tekhne, 13(1), 2-11.
Farahbod, F., Goudarzvand Chegini, M., Kouchakinejad Eramsadati, L., & Mohtasham-Amiri, Z. (2015). »The association between social capital and burnout in nurses of a trauma referral teaching hospital«, Acta Medica Iranica, 53(4), 214- 219.
Finaly-Jones, R. (2007). »Factors in the teaching environment associated with severe psychological distress among school teachers«, Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 20, 304- 313.
Görgens-Ekermans, G., & Herbert, M. (2013). »Psychological capital: Internal and external validity of the Psychological Capital Questionnaire (PCQ-24) on a South African sample«, SA Journal of Industrial Psychology/SA Tydskrif vir Bedryfsielkunde, 39(2), 1-12.
Hansen, A., Buitendach, J. H., & Kanengoni, H. (2015). »Psychological capital, subjective well-being, burnout and job satisfaction amongst educators in the Umlazi region in South Africa«, SA Journal of Human Resource Management/SA Tydskrif vir Menslikehulpbronbestuur, 13(1), 1-9.
Krishna Mishra, SH., yadav, B. (2013). »Job anxiety and personality adjustment of secondary school teachers in relation of gender and types of teacher«, Educational Research International, 1, 126-105.
Lather, A. S. & Kaur, S. (2015). »Psychological Capital as Predictor of Organizational Commitment and Organizational Citizenship Behavior«, The International Journal of Indian Psychology, 102-112.
Lambert, E. G. (2010). »the relationship of organizational citizenship behavior with job satisfaction, life satisfaction, and burnout among correctional staff«, Criminal Justice Studies: A Critical Journal of Crime, Law and Society, 23(4), 361-380.
Leon-Perez1, J. M., Antino, M., & Leon-Rubio, J. M. (2016). »The Role of Psychological Capital and Intragroup Confliction Employees’ Burnout and Quality of Service: A Multilevel Approach«, originalresearch published, 14, 1-11.
Li, X., Kan, D., Liu, L. et al. (2015). »The Mediating Role of Psychological Capital on the Association between Occupational Stress and Job Burnout among Bank Employees in China«, International Journal of Environmental Research and Public Health, 12, 2984-3001.
Luthans, F., Avolio, B., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). »Psychological capital: measurement and relationship with performance and job satisfaction«, Personnel psychology, 60, 541-572.
Luthans, F., Norman, S., Avolio, B., & Avey, J. (2008). »Supportive climate and organizational success: The mediating role of psychological capital«, Journal of organizational behavior, 29(2), 219-238.
Luthans, F. & Youssef, CM. (2007). »Emerging positive organizational behavior«, Journal Manage, 3(3), 21-39.
Luthans, F., Youssef, C. M., Sweetman, D. S., & Harms, P. D. (2013). »Meeting the leadership challenge of employee well-being through relationship PsyCap and Health PsyCap«, Journal of Leadership & Organizational Studies, 20(1), 118–133.
Myles, B. S., Ormsbee, C. K., & Simpson, R.L. (2006). »Autism and stress: An individualized intervention plan for teachers«,  focus on autistic behavior, 6, 8-16.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). »The measurement of experienced burnout«, Journal of Occupational Behavior, 2, 85- 86.
Naami A, SHokrkon H. (2000). »Study of the simple and multiple relations of organizational justice and job satisfaction of the staff of an industrial organization in Ahvaz«, Journal of Education sciences and psychology Shahid Chamran University Ahvaz, 13(1), 79-92.
Nazim, A. & Arshad, A. (2014). »The Mediating Effect of Job Satisfaction between Psychological Capital and Job Burnout of Pakistani Nurses«, Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 8(2), 399-412.
Nezami, A. & Givarian, H. (2016). »An investigation of the effect of Psychological Capital on the burnout of nurses in a military hospital in Tehran«, Journal Ebnesina spring, 1(54), 44-51.
Organ, D. W. (1998). »Organizational Citizenship Behavior: the good soldier syndrome«, Lexington, ma, Lexington books.
 Pradhan, R. K.,  Kesari Jena, L. &  Bhattacharya, P. (2016). »Impact of psychological capital on organizational citizenship behavior: Moderating role of emotional intelligence«, Cogent Business & Management.
Peng, J., Jiang, X., Zhang, J., Xiao, R., Song, Y., Feng, X., Zhang, Y., & Miao, D. (2013). »The Impact of Psychological Capital on Job Burnout of Chinese Nurses: The Mediator Role of Organizational Commitment«, Department of Psychology, 1-7.
Podsakoff PM, MacKenzie Farh J, Organ DW. (1990). »Accounting for organizational citi-zenship behavior«, Journal of Management, 6, 21-705.
Qadeer, F., Jaffery, H. (2014). »Mediation of Psychological Capital between Organizational Climate and Organizational Citizenship Behavior«, Journal of Commerce and Social Sciences, 8(2), 453-470.
Salehi, M., & gholtash, A. (2011). »The relationship between job satisfaction, job burnout and organizational commitment with the organizational citizenship behavior among members of faculty in the Islamic Azad University –first district  branches, in order to provide the appropriate model«, Procedia-Social and Behavioral Sciences,15, 306–310.
Shakeel Aslam, M., Ahmad, F., & Anwar, SH. (2012). »Job Burnout and Organizational Citizenship Behaviors: Mediating Role of Affective Commitment«, Journal of Basic and Applied Scientific Research, 2(8), 8120-8129.
Somech, A. & Ron, I. (2007). »Promoting Organizational Citizenship Behavior in Schools: The Impact of Individual and Organizational Characteristics«, Educational Administration Quarterly, 43(1), 38-46.