نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد گروه روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر برنامه‌ی آموزشی چندرسانه‌ای مبتنی بر داستان اجتماعی و الگوبرداری‌ویدئویی بر مهارت استفاده از قاشق و چنگال در دانش آموزان کم‌توان‌هوشی بود. این پژوهش یک طرح تجربی تک‌آزمودنی از نوع طرح چند خط‌پایه با استفاده از آزمودنی‌های مختلف بوده و جامعه آماری آن کلیه‌ی دانش آموزان کم‌توان هوشی پایه اول دبستان در سال 1398-1397 در آموزشگاه استثنایی باغچه‌بان شهرستان مینودشت در استان گلستان بودند که با استفاده از مقیاس رفتار سازشی انجمن آمریکایی کم‌توانی هوشی و روش نمونه‌گیری در‌دسترس 4 دانش‌آموز (2 دختر و 2 پسر) دارای کم‌توانی هوشی با هوش‌بهر بین 70-50 به‌عنوان آزمودنی‌های پژوهش انتخاب‌شدند. سپس از پرسشنامه محقق‌ساخته‌ی تاریخچه‌فردی برای بررسی ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و از نسخه چهارم مقیاس هوش وکسلر کودکان برای سنجش هوش‌بهر آن‌ها استفاده‌ شد. ابزار مورداستفاده برای تعیین میزان تسلط آزمودنی‌ها بر مهارت‌های استفاده از قاشق و چنگال، چک‌لیست محقق‌ساخته‌ی استفاده از وسایل غذا خوردن بود که با رجوع به مقیاس رفتار سازشی انجمن آمریکایی کم‌توانی‌هوشی و دفترچه‌ی مهارت‌آموزی دانش‌آموزان کم‌توان‌هوشی سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی کشور، ساخته‌ شد. همچنین برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از روش تحلیل نموداری و ترسیمی استفاده‌شده و پس از رسم نمودارها با استفاده از نرم‌افزار R، اثرات متغیر مستقل بر متغیر وابسته از طریق تحلیل روند نمودار بررسی گردید. با توجه به نتایج حاصل به نظر می‌رسد برنامه آموزشی مورد‌استفاده در پژوهش حاضر بر یادگیری مهارت استفاده از قاشق و چنگال در دانش آموزان کم‌توان‌هوشی مؤثر بوده و منجر به بهبود این مهارت‌ها در آزمودنی‌ها شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of a multimedia educational program based on social stories and Video modeling on using spoon and fork skill of intellectually disabled students

نویسندگان [English]

  • Fatimah Nosrati 2
  • Bagher Ghobari Bonab 3

1 M.S. student in Psychology and Education of Exceptional Children, University of Tehran, Tehran, Iran.

2 Associate Professer, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran

3 Professer, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the effect of multimedia educational program based on social stories and Video modeling on using spoon and fork skill of intellectually disabled students. This research is a multi-lingual single-subject experimental design using different subjects. The research design used in this study is a multiple baseline across participants single-subject experimental design with different subjects. The statistical population includes all first grade intellectually disabled students who were studying in Baghcheban elementary school in Minoodasht City in Golestan Province in 2018-2019 academic year. The subjects were 4 intellectually disabled students (2 girls and 2 boys) who have 50-70 IQ score and were selected with convenience sampling methods using AAMD Adaptive Behavior Scale. A researcher-made questionnaire was developed to identify the demographic characteristics of subjects and WISC-IV was used to measure their intelligence. For evaluating the subjects' mastery of using spoon and fork skill a researcher-made checklist for using eating utensils based on AAMD Adaptive Behavior Scale and the skill training manual for intellectually disabled children published by Iran's Special Education Organization was used. For analyzing the data, the graphing analysis method was used and after plotting the charts using R software, the effects of the independent variable on the dependent variable were analyzed through the analysis of the trends. Regarding the results, it seems that the multimedia educational program used in the present study was effective in intellectually disabled students’ learning to use spoon and fork and led to improve these skills in subjects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self-help
  • Social Story
  • Video Modeling
  • multimedia educational program
  • intellectually disabled
امیری، فاطمه (1389). ﺗﻮﻟﻴﺪ چندرسانه‌ای آﻣﻮزﺷﻲ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﭘﺎﻳﻪ ﭘﻨﺠﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ تأثیر آنﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻳﺎدﮔﻴﺮی و ﻳﺎدداری داﻧﺶ آﻣﻮزان دﺧﺘﺮﻛﻢ ﺗﻮان ذﻫﻨﻲ ﺷﻬﺮ اراک. دانشگاه اراک، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه تکنولوژی آموزشی.
انجمن روان‌پزشکی آمریکا (2013). راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی.DSM-5 ترجمه فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمی آذر و فرهاد شاملو (1394). تهران: کتاب ارجمند.
بابااحمدی میلانی، ستار (1394). تأثیر آموزش داستان‌های اجتماعی به شیوه ایفای نقش بر رفتار سازشی و عزت‌نفس کودکان کم‌توان ذهنی آموزش پذیر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور استان تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
بخشی‌بارزیلی، محبوب؛ عصمت، میکائیلی (1390). نظریه ذهن و رابطه‌ی آن با کفایت اجتماعی در کودکان با نیازهای ویژه. تعلیم و تربیت استثنایی، 108، 13-5.
براتی، هاجر؛ پور‌محمدرضای تجریشی، معصومه؛ ساجدی، فیروزه؛ به‌پژوه، احمد (1391). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر مهارت‌های زندگی روزمره دختران با سندرم داون. ویژه‌نامه توان‌بخشی اعصاب اطفال، 13(5)، 1119-114.
بهزادی، حسن؛ محمودی، حسن (1397). بررسی نقش یادگیری مشاهده‌ای بر وضعیت مطالعه دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه بر اساس نظریه شناختی اجتماعی بندورا. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 21(1)، 54-24.
بیان‌زاده، اکبر و ارجمندی، زهرا (1382). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر رفتار سازگارانه کودکان عقب‌مانده ذهنی خفیف. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 9(1)، 34-27.
تکاملی ماسوله، رحیم (1382). بررسی تأثیر ویژگی‌های خانواده بر میزان پیشرفت مهارت‌های خودیاری در کودکان کم توان ذهنی 15-3 سال پس از اجرای برنامه توان‌بخشی مبتنی بر جامعه در شهرستان تالش. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه تکنولوژی آموزشی.
جعفرخانی، فاطمه؛ جامه بزرگ، زهرا (1395). تأثیر واقعیت افزوده در افزایش مهارت خودیاری دانش‌آموزان دارای اختلال اتیسم. فناوری آموزشی و یادگیری، 2(6)، 108- 95.
حسینی، مجید (1394)، تأثیر چندرسانه‌ای‌آموزشی بر اصول مایر بر میزان یادگیری و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان در درس مطالعا‌ت‌اجتماعی. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، گروه تکنولوژی آموزشی.
خان آبادی، هادی؛ طالع پسند، سیاوش و رحیمیان بوگر، اسحاق (1393). تأثیر الگودهی ویدئویی بر مهارت‌های ارتباطی و رفتارهای چالش‌برانگیز کودکان 6 تا 11 سال دارای اختلال‌های طیف اتیسم متوسط و شدید. فصلنامه کودکان استثنایی، 14(4)، 46-37.
خدابخشی کولایی، آناهیتا؛ فتحی می آبادی، مجتبی؛ مجرب، مرجان (1396). اثر آموزش مهارت‌های خودیاری لباس پوشیدن بر اضطراب و پرخاشگری پسران نوجوان کم‌توان ذهنی. فصلنامه پرستاری گروه‌های آسیب‌پذیر، 4(13)، صفحه 31-19.
خزائی، آذر؛ نیلی احمدآبادی، محمدرضا؛ خزائی، ثریا؛ دریکوندی، زهرا (1396). اثربخشی آموزش مهارت ارتباطی از طریق چندرسانه‌ای بر عزت‌نفس دانش آموزان دختر کم‌شنوا. پژوهش‌های تربیتی، 34، 134-115.
دهقانزاده، حجت (1393). تأثیر الگو‌های طراحی آموزشی چهارمولفه‌ای و گانیه به صورت چندرسانه‌ای بر یادگیری علوم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، گروه مدیریت توان‌بخشی.
راستی، سمیرا (1395). تأثیر داستان‌های اجتماعی بر مهارت‌های خودتنظیمی کودکان کم‌توان ذهنی آموزش پذیر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه روانشناسی کودکان استثنایی.
زارعی‌زوارکی، اسماعیل؛ غریبی، فرزانه (1391). تأثیر آموزشی چندرسانه‌ای بر میزان یادگیری و یادداری ریاضی دانش آموزان دختر کم توان ذهنی پایه چهارم شهر اراک. روان‌شناسی افراد استثنایی، 2(5)، 19-1.
زرافشان، هادی؛ ارسلانی، اکرم (1391). داستان‌های اجتماعی. تعلیم و تربیت استثنایی، 110، 37-31.
سیف، علی اکبر (1366). طرح‌های پژوهشی تک آزمودنی. فصلنامه تعلیم و تربیت (آموزش‌وپرورش)، 10، 38-20.
شاه‌میوه اصفهانی، آرزو؛ بهرامی پور، منصوره؛ حیدری، طاهره؛ فرامرزی، سالار (1393). تأثیر آموزش بازی گروهی بر رفتار سازشی دختران و پسران کم توان ذهنی آموزش پذیر. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 15(3)، 70-63.
شکوهی‌یکتا، محسن؛ پرند، اکرم (1388). مبانی نظری ارزیابی و کاربرد آزمون‌های روانی و تربیتی شامل آزمون‌های هوش، پیشرفت تحصیلی و شخصیت. تهران: انتشارات طبیب.
صادقی، احمد؛ ربیعی، محمد؛ عابدی، محمدرضا (1390). رواسازی و اعتباریابی چهارمین ویرایش مقیاس هوش وکسلر کودکان. روانشناسی تحولی (روان شناسان ایرانی)، 7(28)، 386-377.
فرید، فاطمه؛ کامکاری، کامبیز، صفاری نیا، مجید؛ افروز، ستوده (1393). مقایسه روایی تشخیصی نسخه نوین هوش آزمای تهران-استنفورد بینه و نسخه‌ی چهارم مقیاس هوش وکسلر کودکان در ناتوانی یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری، 4(2)، 83-70.
قدسی، زهرا (1392). بررسی اثربخشی آموزش داستان‌های اجتماعی بر کاهش گوشه‌گیری کودکان کم‌توان ذهنی خفیف. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه روانشناسی کودکان استثنایی.
کیارسی، زهرا؛ کیارسی، سمیه؛ کیارسی، آزاده (1395). بررسی تأثیر انیمیشن های داستانی بر رشد و سازگاری اجتماعی دانش آموزان کم‌توان ذهنی آموزش پذیر. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 6(4)، 110-91.
گری، کارول (2010). داستان‌های اجتماعی (158 داستان اجتماعی برای آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان با تأکید بر آموزش به کودکان طیف درخودمانده. ترجمه سارا گودرزی (1396). تهران: پرنده.
لینگ، جان (2010). آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان (داستان‌های اجتماعی برای افزایش مهارت‌های ارتباطی، اجتماعی و خود مراقبتی کودکان). ترجمه الهام حکیمی‌راد و فرحناز قربانزاده‌کیوانی (1394). تهران: نورعلم.
محمدپور، وهاب؛ باباپور‌خیرالدین، جلیل؛ بخشی پور‌ رودسری، عباس (1393). اثرات الگودهی ویدئویی بر افزایش مهارت‌های خودیاری کودکان مبتلابه اختلال طیف اتیسم. مجله علوم پزشکی رازی، 20(206)، 56-48.
مرادی، رحیم و شریفی درآمدی، پرویز (1393). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی با روش چند رسانه‌ای بر رشد مهارت‌های (عملکرد) اجتماعی دانش‌آموزان دختر ناشنوای پایه دوم راهنمایی. پژوهش های علوم شناختی و رفتاری، 4(2)، 144-131.
مرادی، رحیم؛ شریفی‌درآمدی، پرویز؛ زارعی‌زوارکی، اسماعیل (1392). تأثیر چندرسانه‌ای آموزشی بر رشد مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان کم‌توان ذهنی پایه پنجم ابتدایی شهر تهران. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 4(1)، 22-5.
مرادی، مرضیه (1388). بررسی اثربخشی آموزش هماهنگی حسی-حرکتی بر بهبود مهارت‌های خودیاری غذا خوردن و آشامیدن کودکان عقب‌مانده ذهنی شدید زیر 14 سال مقیم موسسه نگهداری شهر قم. پایان‌نامه کارشاسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، گروه روانشناسی کودکان استثنایی.
واحدمطلق، معصومه؛ سودابه، عضدالملکی (1395). اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ آﻣﻮزش مهارت‌های ﺧﻮدﯾﺎری ﺑﺮﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ارﺗﺒﺎط ﮐﻮدﮐﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﻃﯿﻒ اﺗﯿﺴﻢ. فصلنامه توانمندسازی کودکان استثنایی، 7(18)، 22-13.
محمدپور، وهاب؛ باباپور خیرالدین، جلیل؛ بخشی‌پور رودسری، عباس؛ محمود علیلو، مجید؛ (1393). اثربخشـی الگـودهی ویـدئویی بـر ارتبـاط چشـمی و تعـاملات اجتمـاعی کودکان با اختلال‌های طیف اتیستیک. روان‌شناسی افراد استثنایی، 15، 91-107.
وهمن، پل و کرجل، جان (2012). برنامه‌ریزی کارکردی برای دانش آموزان با نیازهای ویژه (ابتدایی تا دبیرستان). ترجمه باقر غباری‌بناب و فرزانه معتمدی (1396). تهران: دانشگاه تهران.
هالاهان، دانیل و کافمن، جیمز (2007). دانش آموزان استثنایی (مقدمه‌ای بر آموزش ویژه). ترجمه حمید علیزاده، ژانت هاشمی و مهدی محی‌الدین (1393). تهران: ویرایش.
Acar, C., Tekin-Iftar, E., & Yikmis, A. (2017). Effects of Mother-Delivered Social Stories and Video Modeling in Teaching Social Skills to Children with Autism Spectrum Disorders. The Journal of Special Education, 50(4), 215-226.
Allen, K. D., Vatland, C., Bowen, S. L., & Burke, R. V. (2015). An Evaluation of Parent-Produced Video Self-Modeling to Improve Independence in an Adolescent with Intellectual Developmental Disorder and an Autism Spectrum Disorder. Behavior Modification, 39(4), 542-556.
Anderson, A., Furlonger, B., Moore, D. W., Sullivan, V. D., & White, M. P. (2018). A comparison of video modelling techniques to enhance social-communication skills of elementary school children. International Journal of Educational Research, 87, 100-109.
Bidwell, M. A., & Rehfeldt, R. A. (2004). Using video modeling to teach a domestic skill with an embedded social skill to adults with severe mental retardation. Behavioral Interventions, 19(4), 263-274.
Bridges, S. A., Robinson, O. P., Stewart, E. W., Kwon, D., & Mutua, K. (2019). Augmented Reality: Teaching Daily Living Skills to Adults with Intellectual Disabilities. Journal of Special Education Technology, 1-12. 
Gardner, S. J., & Wolfe, P. S. (2015). Teaching Students with Developmental Disabilities Daily Living Skills Using Point-of-View Modeling Plus Video Prompting with Error Correction. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 30(4), 195-207.
Ho, T. Q., Gadke, D. L., Henington, C., Evans-Mccleon, T. N., & Justice, C. A. (2019). The effects of animated video modeling on joint attention and social engagement in children with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 58, 83-95.
Holl, A. K., Kirsch, F., Rohlf, H., Krahé, B. & Elsner, B. (2018). Longitudinal reciprocity between theory of mind and aggression in middle childhood. International Journal of Behavioral Development, 42(2), 257-266.
Iskander, J. M., & Rosales, R. (2013). An evaluation of the components of a Social Stories™ intervention package. Research in Autism Spectrum Disorders, 7(1), 1-8.
Khantreejitranon, A. (2018). Using a social story intervention to decrease inappropriate behavior of preschool children with autism. Kasetsart Journal of Social Sciences, 39(1), 90-97.
Kim, M.; Blair, K. & Lim, K. (2014). Using tablet assisted Social Stories™ to improve classroom behavior for adolescents with intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities, 35(9).
Mcconkey, R., Craig, S., & Kelly, C. (2019). The prevalence of intellectual disability: A comparison of national census and registers records. Research in Developmental Disabilities, 89, 69-75.
Morlock, L., Reynolds, J. L., Fisher, S., & Comer, R. J. (2015). Video modeling and word identification in adolescents with Autism Spectrum Disorder. Child Language Teaching and Therapy, 31(1), 101-111.
Mosavi, F., Abazari, Z., Beigipoor, F., & Asadi N. (2016). Effectiveness of Multimedia Education Program on the Development of Self-Help and Life Skills in Educable, Mentally Retarded Students. Iranian Rehabilitation Journal, 14(3), 179-184.
O’Handley, R.D., Radly, K.C., & Whipple, H.M. (2015). The Relative Effects of Social Stories and Video Modeling toward Increasing Eye Contact of Adolescents with Autism Spectrum Disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 11, 101-111.
Olçay Gül, S. (2016). The Combined Use of Video Modeling and Social Stories in Teaching Social Skills for Individuals with Intellectual Disability. Educational Sciences: Theory and Practice, 16(1), 83-107.
Reynhout, G., & Carter, M. (2011). Evaluation of the efficacy of Social Stories™ using three single subject metrics. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(2), 885-900.
Sansosti, F. J., & Powell-Smith, K. A. (2008). Using Computer-Presented Social Stories and Video Models to Increase the Social Communication Skills of Children with High-Functioning Autism Spectrum Disorders. Journal of Positive Behavior Interventions, 10(3), 162-178
Simpson, N., Mizzen, L., & Cooper, S. (2016). Intellectual disabilities. Psychiatric Disorders, 44(11), 679-682.
Van Laarhoven, T., & Van Laarhoven-Myers, T. (2006). Comparison of Three Video-based Instructional Procedures for Teaching Daily Living Skills to Persons with Developmental Disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 41(4), 365-381.
Van Laarhoven, T., Zurita, L., Johnson, J. W., Grider, K. M., & Grider, K. L. (2009). Comparison of Self, Other, and Subjective Video Models for Teaching Daily Living Skills to Individuals with Developmental Disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 44(4), 502-529.
Wu, P., Cannella-Malone, H. I., Wheaton, J. E., & Tullis, C. A. (2014). Using Video Prompting With Different Fading Procedures to Teach Daily Living Skills. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 31(2), 129-139.
Zimbelman, M., Paschal, A., Hawley, S. R., Molgaard, C. A., & St. romain, T. (2007). Addressing physical inactivity among developmentally disabled students through visual schedules and social stories. Research in Developmental Disabilities, 28(4), 386-396.