نویسندگان

1 کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه سمنان،

2 استادیار گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه سمنان

3 استادیار گروه روانشناسی بالینی، دانشگاه سمنان،p_sabahi@yahoo.com

چکیده

پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی بین‌فردی و حل مسئله اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش‌ آموزان دختر با کم‌توانی‌ذهنی دوره ابتدایی شهر قم انجام شد .روش این پژوهش، آزمایشی از نوع پیش‌آزمون _ پس‌آزمون _ پیگیری با گروه کنترل بود. نمونه‌گیری به روش در دسترس انجام شد. نخست از همه مدارس استثنایی موجود، 2 مدرسه به صورت در دسترس انتخاب، سپس 30 نفر از دانش‌آموزانی که ملاک‌های ورود را داشتند، انتخاب گردیدند و در دو گروه آزمایش و گواه قرار داده شدند. ابزارهای مورد استفاده شامل آزمون هوش وکسلر، مقیاس سازگاری اجتماعی واینلند، فهرست اجتماعی ماتسون، و اجرای برنامه آموزشی مهارت‌های ارتباطی بین‌فردی و حل‌مسئله اجتماعی بود. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس چند‌متغیره و تک‌متغیره با اندازه‌گیری مکرر استفاده شد.نتایج نشان داد که تفاوت معنی‌داری در میانگین سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی (05/0p<)، بین گروه کنترل و آزمایش وجود دارد. آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب کاهش رفتارهای نامناسب دانش‌آموزان دختر با کم‌توانی‌ذهنی و افزایش سازگاری اجتماعی آن‌ها در تمامی خرده آزمون‌های سازگاری اجتماعی و نیز بهبود عملکرد تحصیلی آن‌ها شده بود. این برنامه آموزشی بیشترین تأثیر را بر بهبود مهارت‌های زندگی نشان داد. می‌توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت‌های ارتباطی بین‌فردی و حل‌مسئله اجتماعی موجب بهبود سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان با کم‌توانی‌ذهنی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Interpersonal Communication Skills and Social Problem Solving Training on Social Adjustment and Academic Achievement of Mental Retard Students

نویسندگان [English]

  • leila farisabadi 1
  • masoomeh khosravi 2
  • parviz sabahi 3

چکیده [English]

: The aim of this research was to study the effectiveness of interpersonal communication skills and social problem solving training on social adjustment and academic achievement of mentally retarded female students of elementary schools in the city of Qom. Method: The method of the research was a quasi-experimental one based on the pre-post-Follow tests with a control group. The method for collecting data wasrandom sampling. In order to select samples, at first 2 schools from the special schools were randomly selected, then 30 students who had necessary criteria, were put in control and experimental groups. The tools used in this research were Wechsler Intelligence Scale for Children-IV, Matson Evaluation of Social Skills with Youngsters (MESSY), Vineland Adaptive Behavior Scales (Revised), and UNISEF program for communication skills and social problem solving training. In order to analyze data, multivariate analysis of variance with repeated measures was used. Results: The results showed significant differences on social adjustment (F=8.46, p<0.05) and academic achievement between the experimental and the control groups (F=13.48, p<0.05). Teaching these skills reduced inappropriate behaviors of educable mentally retarded students and increased their social adjustment in all subscales of Social Adjustment Scale Vineland (communication skills and social skills), it also improved their academic performance. Conclusion: The findings showed considerable impact of improving life skills. Communication skills training and social problem solving can be helpful in improving students’ social adjustment and their academic achievement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Communication skills
  • social problem solving
  • social adjustment
  • Academic Achievement
  • Mental Retard
احدی، ب؛ میرزایی، پ، نریمانی، م؛ و ابوالقاسمی، ع. (1386). تاثیر آموزش حل مسئله اجتماعی برسازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان کمرو. پژوهش درحیطه کودکان استثنایی، 9(3)، 193-202.
احمدی، م س؛ ح، م ر؛ و اسد زاده، ح. (1391). تأثیر آموزش مهارت های ارتباطی بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر زنجان. پژوهش های روان شناسی اجتماعی، 2، 99-115.
امامی نائینی، ن. (1391). راهنمای مدرس مهارت های زندگی. تهران، معاونت امور پیشگیری بهزیستی.
بابا پور خیرالدین، ج. (1387). اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی بر شیوه ی حل مسئله دانش آموزان. فصلنامه علمی_ پژوهشی دانشگاه تبریز، 3(10): 9-23.
بیرامی، م؛ پوراحمدی، ا؛ و جلالی، م. (1386). تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر کاهش شدت علایم اختلال رفتارمقابله ای و بی اعتنایی (ODD) دانش آموزان پسر. پژوهش های نوین روانشناختی، 2، 15-32.
بهرامگیری، ف. (1380). بررسی تأثیر آموزش مهارت حل مسأله اجتماعی بر بهبود مهارت اجتماعی دانش آموزان کم‌توا‌ن‌ذهنی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الزهرا، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی.
براتی، ه؛ پور محمد رضای تجریشی، م؛ ساجدی، م؛ و به پژوه، ا. (1391). تأثیر آموزش مهارت های اجتماعی بر مهارت های زندگی و روزمره دختران سندروم داون، ویژه نامه توانبخشی اعصاب اطفال، 13، 114_120.
بیان زاده، س ا؛ و ارجمندی، ز. (1382). تأثیر آموزش مهارت های اجتماعی بر رفتارسازگارانه کودکان عقب مانده ذهنی خفیف، مجله روانپزشکی و روان شناسی بالینی ایران، 33، 35_27.
حسین چاری، م؛ و آقا دلاور پور، م. (1385). آیا افراد کمرو فاقد مهارت های ارتباطی اند، فصلنامه روان شناسان ایرانی، 10، 135_123.
خانزاده، ع؛ و آقارود برده، ف. (1390). شناسایی مهارت های بین فردی مورد نیاز دانش آموزان کم توان ذهنی از دیدگاه معلمان، والدین و متخصصان، اندیشه های نوین تربیتی،3، 65-90.
خلعتبری، ج؛ قربان شیرودی، ر؛ طارمسری، خ؛ و کیخانی فرزانه، م. (1389). مقایسه ی اثر بخشی آموزش مهارت های اجتماعی بر ابراز وجود و سلامت روان دانش آموزان کم توان ذهنی، روان شناسی تربیتی دانشگاه آزاد تنکابن، 4، 86_71.
سیف نراقی، م؛ شریعتمداری، ع؛ نادری، عزت ا...؛ ابطحی، م ا. (1388). بررسی میزان توانمند سازی شغلی در برنامه درسی دانش آموزان کم توان ذهنی، از دیدگاه کارشناسان ستادی، متخصصان برنامه ریزی درسی و دبیران ذیربط، مجله علوم تربیتی، 2(5)، 135-160
سخندان توماج، ر. (1380).  بررسی اثربخشی آموزش گروه ی مهارت های اجتماعی بر مشکلات رفتاری-  عاطفی کودکان دبستانی شهرستان گنبد کاووس.  پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره، دانشگاه اصفهان.
سپاه منصور، م. (1386). تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر انگیزه پیشرفت، خود احترامی، و سازگاری اجتماعی، مجله اندیشه و رفتار،6، 85-93.
صادقی، ا؛ ربیعی، م؛، عابدی؛ و عابدی، م ر. (1390). رواسازی و اعتباریابی چهارمین ویرایش مقیاس هوش وکسلرکودکان. روان شناسی تحولی: روان شناسی ایرانی، 7(28)، 377ـ385 .
عطاری، ی؛ شهنی ییلاق، م؛ کوچکی عاشور، م؛ و بش لیده، ک. (1384). بررسی تأثیر آموزش گروهی مهارت های اجتماعی در سازگاری فردی- اجتماعی نوجوانان بزهکار در شهرستان گنبدکاووس، مجله علوم تربیتی و روان شناسی 3، 25-30.
عربی، ف. (1388). ضمیمه درس جرم شناسی، دانشگاه آزاد واحد اراک.
عاشوری، م؛ پور محمد رضای تجریشی، م؛ جلیل آبکنار، س؛ عاشوری، ج؛ و موسوی خطاط، م. (1390). بررسی ارتباط صفات شخصیت، راهبردهای مدیریت منابع و راهبردهای انگیزشی و پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کم توان ذهنی، مجله مطالعات ناتوانی، 1، 14-1.
قنبری هاشم آبادی، ب ع؛ و سعادت، م. (1389). بررسی تأثیر ریتمیک یوگا بر تعاملات اجتماعی کودکان کم توان ذهنی پسر مقطع ابتدایی شهر سنگان خواف، مطالعات تربیتی و روان شناسی، 11، 171ـ188.
قامت بلند، ح ر؛ توکلی، م ع؛ و بقولی، ح. (1376). هنجار یابی مقیاس رفتار سازگارانه واینلند در گروه سنی 11تا 18 سال و11 ماه در ایران. اندیشه و رفتار، 4، 27-36.
لواسانی، فهیمه. (1390). مهارت های زندگی کتاب پنجم، تهران: معاونت سازمان بهزیستی کشور.
معروفی، ی؛ خرم آبادی، ی؛ و ملاولی، ز. (1390). تأثیر آموزش مهارت های تفکر استقرایی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم کم توان ذهنی. فصلنامه کودکان استثنایی، 11(2)، 117ـ102.
محمودی راد، م؛ افقه، س؛ و براتی سده، ف.(1386). بررسی نقش آموزش مهارتهای ارتباطی و حل مسأله اجتماعی در ارتقای عزت نفس و رابطه آن با کارکردهای هوشی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. توانبخشی، 2، 69_74.
میکائیلی منیع، ف؛ عیسی زادگان، ع؛ و نقوی هرزند، م. (1390). اثربخشی آموزش مبتنی بر مدل کفایت اجتماعی فلنر بر بهبود رشد مهارت اجتماعی دختران کم توان ذهنی، فصلنامه پژوهش های نوین روان شناختی، 24، 206_179.
نیک پرور، ریحانه. (1383). مهارت های زندگی. تهران: معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی.
یوسفی، ف؛ و خیّر، م. (1381). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت های اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستان در این مقیاس. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 18(2)، 147- 158.
یونیسف. (1979)، راهنمای آموزش مهارتهای زندگی. ترجمه، نگین، عبدالله زاده. (1378)، تهران،: سازمان بهزیستی .
American association on intellectual and developmental disabilities (AAIDD). (2011). Definition of intellectual disability. Retrieved from http://www.aaidd.org/content.
Botvin, G.J. & Griffin, K.W. (2004). "Life skills training: empirical findings and future directions. Journal of Primary Prevention, 25(2), 211- 232.
Bell, C., & Quintal J. A. (1985). life skills program for physically disable adolescents. Canadian Journal of Occupational Therapy, 52,235-9.
Barker, S. (2002). A prospective longitudinal investigation of social problem-solving appraisal on adjustment to university, stress, health and academic motivation and performance.
Journal of Development of Psychology, 35(1), 658-663.
Chen, F. S. Lin, Y. M. & Tu, C. A. (2006). A study of the emotional intelligence and life adjustment of senior high school student. Journal of Transactions on Engineering and Technology Education, 5 (3), 473-476.
Cigdem, H., Ozdamli, F. & Ozciar, Z. (2009). Faculty of communication student’s evaluation of academicians in terms of communication skills. World Conference on Educational Sciences. Available online at: www.sciencedirect.com.
Dodge, B. A. (2008). Literature review of social skills training interventions for students with emotional/behavioral disorders. A research paper submitted in partial fulfillment of the requirements for the Master of Science in degree with a major school psychology. University of Wisconsin stout august, pp: 1-5.
Dizurilla, T. & Sheedy, C. (1992). The relation between social problem solving ability and Subsequent level of academic competence in college student. Journal of Cognitive Therapy and Research, 16,589-599.
Esmaeilinasab, M., Malik Mohamadi, D., Ghiasvand, Z., & Bahrami, S. (2011). Effectiveness of life skills training on increasing self-esteem of high school students. Journal of Procardia – Social and Behavioral Sciences, 30, 1043 –1047.
Fornells, A. & Olivers, A. (2000). Impulsive-careless problem solving style as predictor of subsequent academic achievement. Journal of Personality and Individual Differences, 28,639-645.
Feely, K. & Jones, E. (2006). Addressing challenging behavior in children with Down syndrome: The use of applied behavior analysis for assessment and intervention. Journal of Down syndrome Research and Practice, 11 (2), 64–77.
Green, B. A. Crowson, H. M., Duke, B. L. & Akey, K. L. (2004). Predicting high school students' cognitive engagement and achievement: Journal of Contributions of Classroom Motivation Contemporary, 21,181-192.
Gamble, B. (2006). Teaching life skills for student success, Journal of Connecting Education and Careers, 81, 40-41.
Gomez, R. & Hazeldine, D. (1996). Social information processing in mild mentally retarded children, Journal of Research Development Disability, 17, 17-12.
Holowinsty, I. z. (1983). Psychology and education of exception children and adolescents. New Jersey: Princeton boot company.
Jadal, M. M. (2012). Social Problems of Mental Retarded Children and Their Parents. Available online at: Journal of review of research, 11, 1-4.
Khamis, V. (2007). Psychological distress among parents of children with mental retardation in the United Arab Emirates. Journal of Social Science and Medicine, 64, 850-857.
Khoe Nejad, G., & Rajaei, A. (2002). The effect of education of metacognitive strategies on amount of recalling of educable mentally retarded pupils (Persian). Journal of Research on Exceptional Children, 3, 57-74.
Mainz, J. Ammentorp, J., Sabroe, S. & Kofoed, P.E. (2006). The effect of training in communication skills on medical doctors and nurses’ self-efficacy. Journal of Patient Education and Counseling, 66, 270-277,  
Mehpare, S., & Sumeli, H. (2010). Examination of relationship between persevere science teachers' sense of efficacy and communication skills. Journal of Procedia Social and Behavioral, 2, 4722-4727
Matsuda, E. & Uchiyama, K. (2006). Assertion training in coping with mental disorders with psychosomatic disease. Journal of International Congress Series. 1287, 276-278.
Nanthini, V. P. & Rhymend Uthariaraj, V. (2012). Success prediction of students by integrating communication skills with achievement motivation and personality. Journal of Computer Science and Engineering, 4, 0975-3397.
Nwogu, S. A. (2007). Language barrier to education. Journal of Teaching, 12, 62-71.
estler, J. & Goldbeck, L. (2011). A Pilot Study of Social Competence Group Training for Adolescents with Borderline Intellectual Functioning and Emotional and Behavioral Problems (SCT-ABI). Journal of Intellectual Disability Research, 55(2), 231-41.
O’Reilly, M.F. Lancioni, G. & Kieran's, I. (2000). Teaching leisure social skills to adults with moderate mental retardation: an analysis of acquisition, generalization, and maintenance. Journal of Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35, 250-258.
Pratt, H. D. & Greydanus, D. E. (2007). Intellectual disability: mental retardation in children and adolescents. Journal of Psychiatry care: clinics in office practice, 34(2), 375-386.
Perla, E, o. & Donnel B. (2004). Encouraging problem solving in orientation and mobility. Journal of Visual Impairment & blindness, 98, 47-57.
Pehlivan, K. B. (2005). A study on perception of communication skill of preservice teacher. Illkogretim-online, 4, 17-23
Rahmati, B. Adibrad, N. Tahmasian, K. & Saleh Sedghpour, B. (2010). The effectiveness of life skill training on Social adjustment in Children. Journal of. Procedia Social and Behavioral, 5, 870- 874.
Soresi, S . & Nota, L. (2000). Social skill training for persons with Down’s syndrome. Journal of Euro Psychology, 5, 34-43.
Soleimani Nejad, A. & Shaetrola, A. (2008).Underlying social skill of student with special needs Employment. Journal of Special Education, 82, 26-36.
Shahzad, S. Riasat A. & Zaighami Q. (2011). Impact of communication skills of heads’ chievement. International Journal of Academic Research, 3, 202-210.
Sparrow, S. Balla, D. & Cicchetti, D. (1984). Vineland Adaptive Behavior Scales: New York: American Guidance Service.